Janowice – dwór

Na początku XVII w. Janowice należały do Macieja Łubnickiego. W 1804 r. Balbina z Czarneckich Ostrowska sprzedała je Leonowi Bagińskiemu. Gdy ten zmarł w 1817 r. odziedziczyła je jego córka, Benigna Sztembarthowa. Część majątku w spadku przypadła także jej braciom ? Konstantemu i Karolowi Bagińskim, jednak w 1828 r. odsprzedali je oni siostrze. W 1839 r. zmarł mąż Benigny, Celestyn Sztembarth. Benigna dziedziczyła majątek wraz z dziećmi: Wiktorią, Kazimierzem, Hiacyntem, Florianem, Henrykiem i Augustem. W 1849 r. Hiacynt sprzedał matce swoją część. W 1855 r. zmarł August, a jego cześć majątku przypadła matce. W 1856 r. Benigna część przejętą po Hiacyncie przekazała jego synowi Jakubowi Sztembarthowi. W 1857 r. majątek
w Janowicach został wystawiony na publiczną licytację, na której zakupił go Leonard Meringe i jeszcze w tym samym roku sprzedał Feliksowi Łoskowskiemu. Kolejnym właścicielem majątku został syn Feliksa i Heleny ze Ślewińskich, sędzia Jan Łoskowski. Ożenił się on z Marią Chełmońską, córką malarza Józefa Chełmońskiego. Małżeństwo doczekało się trójki dzieci: Izabeli, Marii i Jana. Jan Łoskowski w końcu XIX w. i w I poł. XX w. wywarł duży wpływ na rozwój swojego regionu i działalność społeczną. W 1899 r. czynił wysiłki w kierunku założenia ochotniczej straży pożarnej.
W 1903 r. zaczęło swoją działalność Towarzystwo Straży Ogniowej Ochotniczej w osadzie Piątek. Na początku II wojny światowej Jan i Maria zostali wysiedleni z Janowic i zamieszkali
w Warszawie u córki Izabeli, która wyszła za mąż za Stefana Twardowskiego i urodziła troje dzieci: Tomasza, Zbigniewa i Elżbietę. Maria zmarła jeszcze przed wojną, w 1932 r. Jan zginął w powstaniu warszawskim. Podczas okupacji niemieckiej majątkiem w Janowicach zarządzał Niemiec Kincy. Na czas jego powołania do armii, zastępowała go jego matka. W 1945 r. majątek został przejęty przez Skarb Państwa i w części rozparcelowany. Pozostałą część wraz z dworem i zabudowaniami gospodarczymi przejęła Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna w Gaju, która zarządzała nią do końca 1980 r. W 1981 r. RSP w Gaju połączyła się ze spółdzielnią w Pęcławicach. W tym czasie doszło do dewastacji dworu. W 1999 r. dwór, park, stawy i przyległe tereny zostały zakupione przez osobę prywatną, która chciała przywrócić im dawną świetność. Do chwili obecnej dwór nie został odbudowany i niszczeje.

Dwór w Janowicach wybudowano w II poł. XIX w. Położony jest na niewielkim wzgórzu. Jest to budynek murowany na podmurówce ceglanej, otynkowany, parterowy, na planie prostokąta,
z dwoma piętrowymi ryzalitami i częściowo podpiwniczony. Do jego ściany bocznej przylega otwarta kolumnada. Parterowa część budynku pokryta była dachem dwuspadowym, zaś dach nad piętrem także dachem dwuspadowym z kalenicą prostopadłą do linii kalenicy dachu nad niższą częścią. Naroża części wejściowej są boniowane. Boniowanie na piętrze przechodzi w pilastry na niskich postumentach.  Szczyt wieńczy attyka schodkowa. Cześć gospodarczą dworu wieńczy attyka z tralkowej balustrady ze słupami w narożach. Okna na parterze miały profilowane obramowania kamieniarskie. Nad głównym wejściem znajduje się balkon z ozdobną żelazną kratą. Część budynku znajdująca się na lewo od wejścia głównego jest trzytraktowa, a na prawo dwutraktowa, w części środkowej i zachodniej ? dwukondygnacyjna. Na parterze dworu znajdowało się jedenaście pomieszczeń, zaś na piętrze cztery pokoje dziecinne, korytarz i wędzarnia. Obecnie dwór jest w stanie ruiny. Jego fundamenty i ściany zewnętrzne mają dużo ubytków, zaś ściany wewnętrzne zostały zniszczone po zawaleniu się dachu. Stropy w pomieszczeniach
są pozarywane i zawilgocone. Kolumnada na tarasie również została zniszczona, tak samo jak część tarasu i schody. Zrujnowany jest także frontowy ganek i schody. Całkowicie usunięto stolarkę okienną.

Krajobrazowy park dworski założono pod koniec XIX w. Składał się z ogrodu na wzgórzu, zespołu stawów oraz obrzeża parkowego wokół nich.

Na terenie majątku poza dworem znajdowały się także: stajnia i obora z kamienia, chlewnia, murowana z cegły stodoła, spichlerz z piwnicami z lodem, dwuizbowe pomieszczenie dla stelmacha, kuźnia, murowany kurnik, ziemna przechowalnia na owoce, budynek elektrowni, piwnice do przechowywania warzyw, cieplarnia i browar.

Ciekawostki:

• We dworze w Janowicach w 1887 r. zmarł pierworodny syn malarza Józefa Chełmońskiego, nie dożył pierwszych urodzin.
• Przed wybudowaniem murowanego dworu Łoskowscy mieszkali w Janowicach w drewnianym dworku, znanym z obrazu Chełmońskiego ?Sobota na folwarku? z 1869 r.

Źródła:

Cisak S., Piątek: z dziejów miasta i okolic, Płock 2001, s. 152-159.
Cisak., Środek Polski: szkice z dziejów gmin: Bedlno, Bielawy, Góra św. Małgorzaty, Krzyżanów, Piątek, Zgierz, Płock 2003, s. 616-618.
Wykaz zabytków wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych woj. łódzkiego (stan na 01.05.2015 r.)
www.piatek.osp.org.pl
www.strazak.org.pl

tekst: www.lodzkie.dipp.info.pl